Dieta przy zaburzeniach glikemii. Jak uregulować poziom glukozy we krwi?

Szacuje się, że w Polsce około 3 milionów ludzi zmaga się z cukrzycą. Nie bez powodu choroba ta uznana została za epidemię XXI wieku. Wskazuje się, że modyfikacja diety stanowi jedno z najskuteczniejszych narzędzi wspierających profilaktykę, jak i leczenie cukrzycy typu 2 i insulinooporności. Zarówno zbyt wysokie, jak i zbyt niskie wartości glukozy mogą stanowić zagrożenie dla naszego zdrowia. Dowiedz się więcej o zaburzeniach glikemii, objawach i najważniejszych zasadach żywienia, które pomogą Ci skutecznie kontrolować poziom glukozy we krwi.

Co to jest glikemia?

Glikemia to stężenie glukozy we krwi, które jest podstawowym źródłem energii dla naszego organizmu. W zależności od pory dnia i czasu od ostatniego posiłku, możemy rozróżnić kilka rodzajów pomiarów glikemii:

• glikemia na czczo – oznaczana jest po upływie 8-14 godzin od ostatniego posiłku,
• glikemia poposiłkowa – oznacza stężenie glukozy po spożyciu posiłku,
• glikemia przygodna – pomiar wykonywany jest w dowolnym momencie dnia, niezależnie od pory ostatnio spożytego posiłku.

Utrzymanie stabilnego poziomu glukozy we krwi jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Długotrwałe zaburzenia mogą prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, w tym do rozwoju cukrzycy. Światowa Organizacja Zdrowia definiuje cukrzycę jako grupę chorób metabolicznych, których cechą wspólną jest hiperglikemia, czyli podwyższony poziom glukozy we krwi. Stan ten wynika z zaburzeń w wydzielaniu i/lub działaniu insuliny. Utrzymująca się przez długi czas hiperglikemia prowadzi do uszkodzenia i niewydolności wielu narządów, w szczególności oczu, nerwów, nerek, a także serca i naczyń krwionośnych.

Normy glikemii – jaki jest prawidłowy poziom glukozy we krwi?

Według Światowej Organizacji Zdrowia, prawidłowa glikemia po jedzeniu (po dwóch godzinach od spożycia posiłku) powinna wynosić poniżej140 mg/dl (7,8 mmol/l). Z kolei właściwe wartości glikemii na czczo mieszczą się w przedziale 70-99 mg/dl (3,9-5,5 mmol/l). Prawidłowy poziom glikemii w 120. minucie doustnego testu tolerancji glukozy (OGTT) według WHO powinien wynosić poniżej 140 mg/dl (7,8 mmol/l).

Gdy stężenie glukozy we krwi spadnie poniżej 70 mg/dl, niezależnie od występowania objawów, mówimy o hipoglikemii. Niski poziom glukozy we krwi jest szczególnie powszechny wśród osób chorych na cukrzycę typu 1.

Przeciwny stan to hiperglikemia, czyli zbyt wysoki poziom cukru we krwi, który może być pierwszym sygnałem rozwijających się zaburzeń metabolizmu węglowodanów.

Cukrzyca diagnozowana jest w sytuacji, kiedy:

• występują objawy cukrzycy i glikemia przygodna wynosi 200 mg/dl (11,1 mmol/l) lub więcej,
• poziom glikemii na czczo w dwukrotnym oznaczeniu wynosi 126 mg/dl (7 mmol/l) lub więcej,
• stężenie hemoglobiny glikowanej w jednorazowym oznaczeniu wynosi 6,5% (48 mmol/mol) lub więcej,
• glikemia w 120. minucie doustnego testu obciążenia glukozą osiąga wartość 200 mg/dl (11,1 mmol/l) lub więcej.

Zaburzenia glikemii – objawy i przyczyny

Niewłaściwe stężenie glukozy we krwi, a więc zarówno zbyt wysoki, jak i zbyt niski poziom, może świadczyć o występowaniu zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Taki stan może być spowodowany m.in. nieprawidłowym działaniem insuliny, chorobami trzustki, schorzeniami metabolicznymi czy zaburzeniami hormonalnymi.

Wskazuje się, że główną przyczyną epidemii cukrzycy jest nasz styl życia – zwłaszcza niska aktywność fizyczna i otyłość. Czynniki te zwiększają ryzyko rozwoju insulinooporności, która objawia się zaburzeniami metabolizmu węglowodanów i lipidów, nadciśnieniem tętniczym, a także hiperinsulinemią.

Hipoglikemia

Objawy występowania hipoglikemii mogą obejmować:

• drżenie lub drętwienie kończyn,
• senność,
• osłabienie,
• dreszcze,
• pocenie się,
• wzmożone uczucie głodu,
• problemy z koncentracją,
• zawroty głowy.

Hipoglikemia reaktywna

Zdarza się, że u osób zdrowych dochodzi do obniżenia poziomu cukru we krwi kilka godzin po posiłku, bez wyraźnej przyczyny. Nazywamy to hipoglikemią reaktywną. Sugeruje się, że problem ten może wynikać z nasilonego wyrzutu insuliny po spożyciu posiłku bogatego w węglowodany proste (np. słodycze, białe pieczywo). Reakcja ta może wskazywać na zwiększoną wrażliwość tkanek na insulinę lub występowanie hiperinsulinemii.

Hiperglikemia

Objawy hiperglikemii pojawiają się zwykle dopiero wtedy, gdy stężenie glukozy przekroczy 180-200 mg/dl (10-11,1 mmol/l). Symptomy te narastają powoli, w ciągu kilku dni lub tygodni, a ich nasilenie zależy od tego, jak długo utrzymuje się podwyższony poziom glukozy. Warto jednak pamiętać, że niektóre osoby z przewlekłą cukrzycą typu 2 mogą nie odczuwać żadnych dolegliwości, nawet przy znacznie podwyższonym poziomie glukozy we krwi.

Symptomy, które mogą wskazywać na występowanie cukrzycy ze znaczną hiperglikemią, to:

• wzmożone pragnienie,
• nasilona diureza (wielomocz),
• niezamierzona utrata masy ciała,
• inne, mniej charakterystyczne objawy: wzmożona senność, osłabienie, zmiany ropne na skórze, stan zapalny narządów moczowo-płciowych.

Jak powinna wyglądać dieta przy zaburzeniach glikemii?

Dieta cukrzycowa powinna bazować na zasadach zdrowego żywienia, czyli przede wszystkim regularnym spożyciu pełnowartościowych posiłków, zwiększeniu podaży pełnoziarnistych produktów zbożowych, warzyw i owoców, a także unikaniu produktów o dużej zawartości cukrów prostych oraz tłuszczów zwierzęcych. Warto zwrócić szczególną uwagę na to, co w największym stopniu wpływa na poziom glukozy we krwi, czyli zawartość węglowodanów oraz indeks glikemiczny, dzięki czemu możliwe jest lepsze kontrolowanie wyrzutów insuliny po spożytym posiłku.

Właściwe odżywianie stanowi podstawę profilaktyki i leczenia cukrzycy. Zmiana nawyków żywieniowych ma na celu uregulowanie poziomu glukozy we krwi, utrzymanie pożądanej masy ciała, a także zmniejszenie ryzyka powikłań cukrzycy.

Indeks glikemiczny i węglowodany w diecie cukrzycowej

W przypadku zaburzeń glikemii kluczowe jest zrozumienie, jak spożycie różnych węglowodanów wpływa na nasz organizm. Składniki te powodują zwiększenie stężenia glukozy we krwi, a tym samym wyrzut insuliny. Istotne znaczenie ma zatem spożycie produktów, które trawione są wolniej, co zapewni stopniowe uwalnianie glukozy. Są to produkty o niskim indeksie glikemicznym (IG) – im niższa wartość, tym niższy poziom glukozy we krwi po spożyciu danego produktu.

Jakie zatem źródła węglowodanów powinny znaleźć się w Twojej diecie? Według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, podstawowe źródło węglowodanów powinny stanowić pełnoziarniste produkty zbożowe o niskim IG (poniżej 55). Unikaj spożycia węglowodanów prostych do minimum. Ich źródłem jest przede wszystkim cukier, słodycze, miód, a także napoje i soki owocowe. Pamiętaj jednak, że na wartość IG wpływa nie tylko rodzaj i ilość węglowodanów przyswajalnych, ale także obecność innych składników takich, jak tłuszcze, białka czy błonnik pokarmowy, który pomaga zachować glikemię w normie.

W jadłospisie dla osób z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej, oprócz indeksu glikemicznego, istotnym parametrem jest również ładunek glikemiczny (ŁG) posiłków. Wskaźnik IG ocenia tempo wchłaniania węglowodanów, natomiast ŁG bierze również pod uwagę ich zawartość w produkcie.

Jadłospis na diecie cukrzycowej: co wolno jeść, a czego unikać?

Poniżej znajdziesz wskazówki, które pomogą Ci zadbać o uregulowanie poziomu glukozy we krwi:

• zadbaj o wolne i regularne spożywanie posiłków (w tym również śniadania), w równych odstępach czasu, co pozwoli na ograniczenie wahań glikemii,
• uwzględnij odpowiednią ilość węglowodanów w diecie, bazując na węglowodanach złożonych o niskim indeksie glikemicznym (<55), tj. produktach zbożowych pełnoziarnistych: płatkach zbożowych, gruboziarnistych kaszach, makaronie i pieczywie pełnoziarnistym czy brązowym ryżu,
• często sięgaj po różnorodne warzywa, które stanowią bogate źródło błonnika pokarmowego (najlepiej surowe lub gotowane al dente),
• zwróć uwagę na spożycie owoców, ze względu na zawartość cukrów prostych – sięgaj po surowe, mniej słodkie i nieprzejrzałe owoce (dobrym wyborem będą owoce jagodowe, np. maliny, truskawki, jagody); staraj się łączyć je z produktami bogatymi w białko czy tłuszcz, dzięki czemu unikniesz nagłego wzrostu poziomu glukozy i insuliny we krwi po posiłku (np. borówki z jogurtem naturalnym i garstką orzechów włoskich),
• wyeliminuj spożycie słodyczy, słodkich napojów, słodzonych produktów mlecznych, pieczywa cukierniczego i innych produktów zawierających cukier – wybieraj opcje o obniżonej zawartości cukru lub całkowicie go pozbawione (np. gorzka czekolada min. 70% kakao, domowe wypieki bez dodatku cukru),
• zadbaj o dobre źródło białka w diecie, sięgając po chude mięso (np. kurczak, indyk), jaja, ryby, chudy nabiał czy nasiona roślin strączkowych,
• postaw na roślinne źródła tłuszczów, takie jak oleje roślinne (np. oliwa z oliwek, olej lniany), orzechy, nasiona, awokado,
• zwróć uwagę na odpowiednie metody przygotowania posiłków – zaleca się gotowanie w wodzie, na parze, duszenie lub pieczenie,
• unikaj smażenia potraw na głębokim tłuszczu, panierowania, pieczenia z dodatkiem znacznej ilości tłuszczu czy duszenia z wcześniejszym obsmażeniem,
• maksymalnie ogranicz spożycie izomerów trans kwasów tłuszczowych, szczególnie z żywności przetworzonej,
• uważaj na zawartość soli w diecie i staraj się nie dosalać potraw,
• zadbaj o odpowiednie nawodnienie, regularnie sięgając po wodę bądź napoje bez dodatku cukru (np. napary ziołowe i owocowe, herbata, kawa).

Resource Diabet Plus – dodatkowe wsparcie żywieniowe w cukrzycy

Dla osób z zaburzeniami metabolizmu glukozy, które zmagają się z niedożywieniem lub znajdują się w grupie ryzyka rozwoju niedożywienia, utrzymanie prawidłowej masy ciała bez wahań glikemii bywa dużym wyzwaniem. W takich sytuacjach pomocnym rozwiązaniem może okazać się żywienie medyczne, które skutecznie wspiera stan odżywienia, uzupełniając niedoborową dietę w cenne składniki odżywcze.

Resource Diabet Plus to płynny preparat odżywczy stworzony z myślą o potrzebach osób zmagających się z zaburzeniami metabolizmu glukozy (np. diabetyków czy pacjentów z insulinoopornością). Każda porcja (butelka) wspiera zwiększenie kaloryczności diety i uzupełnienie jej w cenne białko, a dodatek błonnika wspomaga spowolnienie szybkiego wzrostu poziomu glukozy we krwi i może poprawić perystaltykę jelit. Jego unikalna formuła o niskim indeksie glikemicznym (IG 30) została zaprojektowana tak, aby nie powodować nagłych wahań glikemii. Resource Diabet Plus może być cennym uzupełnieniem diety lub stanowić jedyne źródło pożywienia, szczególnie w wymagających okresach, takich jak rekonwalescencja, leczenie onkologiczne czy proces gojenia ran. Skonsultuj się z lekarzem, aby dobrać odpowiednie wsparcie żywieniowe.