Zasady żywienia w nowotworach głowy i szyi

Wsparcie żywieniowe zawsze powinno być nieodłącznym elementem leczenia onkologicznego, ale jeśli cierpisz na nowotwór zlokalizowany w obrębie głowy i szyi, jest ono dla Ciebie szczególnie ważne ze względu na duże ryzyko szybkiego pogarszania się Twojego stanu odżywienia. Dowiedz się, dlaczego jesteś szczególnie narażony na rozwój niedożywienia i zapoznaj się z najważniejszymi informacjami dotyczącymi wsparcia żywieniowego.

Nowotwory głowy i szyi a niedożywienie

Nowotwory głowy i szyi stanowią ponad 5% wszystkich nowotworów złośliwych w Polsce.

Najczęściej spotykane to: rak gardła, rak krtani, rak ślinianek, rak jamy ustnej, rak języka, rak nosa i zatok, rak tarczycy i rak ucha.

Niedożywienie i wyniszczenie organizmu może dotyczyć nawet 75% chorych na nowotwory głowy i szyi. Tak duża częstość występowania złego stanu odżywienia jest efektem ogromnych trudności ze spożywaniem posiłków wynikających z lokalizacji i sposobu leczenia tych nowotworów.

Jak leczenie nowotworów głowy i szyi wpływa na możliwości spożywania posiłków?

Nawet niewielkie zabiegi chirurgiczne mogą spowodować u Ciebie liczne dolegliwości utrudniające jedzenie. Można wśród nich wymienić:

• utratę smaku i węchu,
• trudności z żuciem i połykaniem pokarmów,
• wypływ śliny i cząstek pokarmów z jamy ustnej,
• długi czas posiłku,
• zawracanie treści pokarmowej do jamy ustnej i/lub nosa,
• przedostawanie się cząstek pokarmu do płuc.

Stosowana w zaawansowanych stadiach chemioradioterapia może również nasilić Twój problem ze spożywaniem posiłków. Już w 2 tygodniu leczenia możesz doświadczyć, tzw. kserostomii, czyli suchości w ustach spowodowanej zmienioną konsystencją i zmniejszoną ilością śliny. Około 4. tygodnia mogą pojawić się u Ciebie także nadżerki powodujące ból i trudności w połykaniu.

Niestety, leczenie nowotworów głowy i szyi może z czasem nawet całkowicie uniemożliwić Ci spożywanie klasycznych produktów spożywczych. Dlatego tak ważne jest, aby już w momencie diagnozy wraz z lekarzem ustalić w jaki sposób w czasie terapii będzie zmieniać się Twój sposób żywienia i rozważyć założenie przetoki odżywczej typu PEG.

Choć stomia odżywcza może wydawać Ci się niepotrzebna przed rozpoczęciem leczenia warto mieć świadomość, że to właśnie ona pomoże dostarczyć wszystkich składników odżywczych w najtrudniejszym okresie leczenia nowotworu, kiedy jedzenie może okazać się niemożliwe ze względu na skutki uboczne. Zdarza się to często między 4. a 5. tygodniem terapii. Pamiętaj, ze przetokę odżywczą można zawsze usunąć, a jej posiadanie nie wyklucza możliwości normalnego jedzenia i może znacznie spowolnić Twoją utratę masy ciała, tym samym poprawiając rokowania i tolerancję leczenia.

Jak powinien wyglądać Twój jadłospis?

Nowotwór w obrębie głowy i szyi wymaga modyfikacji podstawowych zaleceń żywieniowych dla chorych onkologicznie, które znajdziesz tutaj. Zakres tych zmian został opisany poniżej.

1. Dostosuj konsystencję posiłków.
   Tak długo, jak nie będziesz mieć trudności możesz spożywać posiłki o niezmienionej konsystencji. Wraz z nasilającym się skutkami ubocznymi leczenia wprowadź posiłki półpłynne, które posiadają miękką, delikatną i niedrażniącą konsystencję. Posiłki stałe możesz rozcierać i miksować na gładkie kremy.
2. Unikaj suchych i twardych produktów.
   Jest to szczególnie ważne, jeśli zauważysz u siebie nasilające się uczucie pieczenia, bólu i suchości w ustach. Niestety, w tej sytuacji konieczna będzie rezygnacja nie tylko z przekąsek, ale też z suchego i twardego pieczywa, surowych kawałków warzyw czy orzechów i nasion. Tam gdzie to możliwe dodawaj do produktów stałych sos warzywny lub namaczaj je w płynach, jeśli ich nie miksujesz.
3. Unikaj produktów kwaśnych i słodkich.
   Słodkie i kwaśne produkty mogą podrażnić Twoją śluzówkę. Wyeliminuj z jadłospisu zatem surowe owoce i soki owocowe, a także słodkie napoje i kiszonki.
4. Zrezygnuj z produktów mocno solonych i wędzonych.
   Mocno solone i wędzone produkty mogą nasilać uczucie suchości w ustach.
5. Szczególnie dbaj o nawodnienie.
   Pij odpowiednią ilość płynów, najlepiej niegazowanej wody. Możesz spróbować stosować kleiki z siemienia lnianego w celu łagodzenia dolegliwości. Dobrym rozwiązaniem jest też sięgnięcie po preparaty pomagające radzić sobie z brakiem śliny.
6. Nie rezygnuj z mięsa, ryb, produktów mlecznych i jaj, a modyfikuj ich strukturę w razie potrzeby.
   Pełnowartościowe białko jest dla Ciebie niezwykle istotne. Próbuj ugotowane kawałki mięsa czy ryb miksować i dodać do zup typu krem czy warzywnego puree. Produkty mleczne również idealnie sprawdzą się jako dodatek do tego typu dań. Dzięki nim dodatkowo możesz podnieść kaloryczność posiłków, co jest istotne, kiedy jesz mniej.
7. Sięgnij po żywność medyczną już na początku leczenia.
   Doustne preparaty odżywcze posiadają płynną i delikatną konsystencję, a przy tym zawierają duże ilość energii i składników odżywczych w małej objętości. Omów z lekarzem ich stosowanie i wspólnie ustalcie w jakiej ilości powinny znaleźć się w Twoim codziennym jadłospisie. Część z nich to produkty kompletne, czyli takie, które mogą być dla Ciebie nawet jednym źródłem pożywienia, kiedy spożywanie innych produktów stanie się trudne. Przykładem żywności medycznej może być Resource 2.0, który w jednej butelce zawiera aż 400 kcal i 18 g białka.

Kiedy jedzenie staje się niemożliwe

Lekarz prowadzący najprawdopodobniej zdecyduje się na żywienie dojelitowe, jeśli z codziennymi posiłkami będziesz dostarczać sobie mniej niż 60% energii, jakiej potrzebujesz. Jeśli stomia odżywcza była założona wcześniej zostaną przez nią podane odpowiednio dobrane preparaty. Możliwe, że przez jakiś okres będą one Twoim jedynym źródłem pożywienia i energii. Jeśli stomia odżywcza nie była założona wcześniej, lekarz najprawdopodobniej niezwłocznie podejmie taką decyzję, by jak najszybciej wdrożyć wsparcie żywieniowe Twojego organizmu w chorobie.