infolinia: +48 801 333 000
Niedożywienie u pacjentów onkologicznych - dlaczego trzeba z nim walczyć!
To, co jesz w trakcie leczenia onkologicznego ma znaczenie! Szczególna dbałość o jadłospis jest tak samo ważna jak zażywanie leków i stosowanie się do zaleceń lekarza. Jeśli Twój organizm będzie lepiej odżywiony, masz szanse zmniejszyć skutki uboczne terapii onkologicznej, ograniczyć ryzyko wystąpienia powikłań po zabiegach operacyjnych oraz zwiększyć szanse na szybszy powrót do zdrowia.
Czym jest niedożywienie?
Niedożywienie to stan organizmu człowieka spowodowany dostarczaniem niewystarczającej ilości energii i/lub składników odżywczych potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Z tego względu do jego rozwoju może przyczynić się:
- przedłużające się w czasie niedostateczne spożywanie posiłków, np. w wyniku przewlekłego braku apetytu, złego samopoczucia, nudności, wymiotów,
- nieprawidłowe trawienie i wchłanianie składników odżywczych, np. zaburzenia pracy układu pokarmowego, operacje w obrębie układu pokarmowego,
- zwiększone straty składników w wyniku choroby lub jej leczenia, np. zwiększone zapotrzebowanie na białko w okresie dializ,
- zwiększone zapotrzebowanie na składniki odżywcze w wyniku choroby, np. zwiększone zapotrzebowanie na białko w okresie leczenia onkologicznego, w wyniku zabiegu chirurgicznego, obecności ran, w tym przewlekłych.
Innymi słowy, niedożywienie jest skutkiem powtarzającego się niepokrywania przez to, co jesz, Twojego aktualnego zapotrzebowania organizmu na energię (kalorie) i składniki odżywcze.
Niedożywienie w okresie choroby onkologicznej rozwija się znacznie szybciej niż w przypadku głodzenia niezwiązanego z chorobą i niesie za sobą liczne poważne konsekwencje!
Im dłużej organizm osoby chorej nie otrzymuje odpowiedniej ilości składników odżywczych, tym większe prawdopodobieństwo pojawienia się wyniszczenia nowotworowego (tzw. kacheksji).
Nie czekaj aż utrata masy ciała będzie duża! Reaguj, zanim będzie za późno!
Dlaczego choroba nowotworowa przyczynia się do rozwoju niedożywienia?
Choroba nowotworowa i leczenie onkologiczne zwiększają zapotrzebowanie organizmu człowieka na składniki odżywcze, jednocześnie utrudniając ich regularne dostarczanie przez szereg zmian metabolicznych i nieprzyjemnych dolegliwości. Poniżej wymienione zostały najważniejsze przyczyny rozwoju niedożywienia. Im więcej z nich występuje jednocześnie u Ciebie lub Twoich bliskich, tym szybciej może dojść do wyniszczenia organizmu. Można temu zapobiec włączając odpowiednie wsparcie żywieniowe.
Przyczyny rozwoju niedożywienia:
- negatywny wpływ guza na ośrodek odczuwania głodu w mózgu skutkujący brakiem apetytu,
- negatywny wpływ guza na metabolizm skutkujący nasilonym rozkładem tkanki mięśniowej i tłuszczowej (guz wykorzystuje składniki odżywcze z pożywienia i zgromadzone w ciele),
- obecność stanu zapalnego zwiększająca zapotrzebowanie na składniki odżywcze (np. białko),
- złe samopoczucie ograniczające spożycie żywności: nudności, wymioty, biegunka,
- dolegliwości ograniczające spożycie żywności: suchość w ustach, zmiany odczuwania smaku, problemy z połykaniem, nadżerki w jamie ustnej, ból,
- zły stan psychiczny przekładający się na brak apetytu,
- trudności z trawieniem i wchłanianiem składników odżywczych.
W okresie operacji onkologicznej dodatkowo wzrasta zapotrzebowanie na składniki odżywcze, a szczególnie białko.
Częstość występowania niedożywienia u chorych onkologicznych
Objawy niedożywienia i wyniszczenia występują u 30–85% chorych onkologicznie.
U 5–20% chorych wyniszczenie jest bezpośrednią przyczyną zgonu w terminalnym okresie choroby.
Częstość występowania niedożywienia u chorych onkologicznie jest bardzo wysoka. Różni się ona w zależności od usytuowania zmian nowotworowych w organizmie chorego. Szczególnie często dotyka osoby cierpiące z powodu nowotworów w obrębie układu pokarmowego, głowy i szyi, a także płuc. Ponadto, w każdej z grup chorych, częściej dotyczy osób starszych niż młodszych, a także tych w zaawansowanym stadium rozwoju choroby.
Częstość występowania wyniszczenia będącego konsekwencją niedożywienia w poszczególnych typach nowotworów jest następująca:
| Początkowy etap choroby | Choroba zaawansowana | |
|---|---|---|
| Rak żołądka i przełyku | 65,7% | 85,2% |
| Rak trzustki | 71,4% | 76,2% |
| Rak jelita grubego | 56,7% | 64,2% |
| Inne nowotwory układu pokarmowego | 60,0% | 60,5% |
| Rak wątroby i dróg żółciowych | 40% | 65,5% |
| Rak płuc i dróg oddechowych | 29,7% | 47,2% |
| Nowotwory głowy i szyi | 27,3% | 47,1% |
| Rak jajnika/prostaty | 25,4% | 41,5% |
| Rak piersi | 10,8% | 27,5% |
Pamiętaj, że problem niedożywienia dotyka również osoby chore na raka z nadwagą i otyłością. W ich przypadku jest on szczególnie bagatelizowany, ponieważ ubytek tkanki mięśniowej, której odpowiednia ilość w ciele człowieka jest konieczna do przeżycia, długo pozostaje niewidoczny. Utrata masy ciała jest zatem niekorzystna i nie poprawi stanu zdrowia osoby z nadwagą lub otyłej!
Konsekwencje niedożywienia
Wiele badań podkreśla liczne negatywne skutki niedożywienia, dlatego nie można go bagatelizować przyjmując, że utrata masy ciała jest nieodłącznym elementem leczenia onkologicznego. Do negatywnych skutków niedożywienia można zaliczyć:
- pogorszenie pracy układu odpornościowego,
- pogorszenie pracy wszystkich narządów w tym wątroby, nerek i serca,
- utratę tkanki mięśniowej – niezbędnych do życia i procesu zdrowienia rezerw białka,
- zwiększone ryzyko zakażeń i powikłań pooperacyjnych,
- obniżoną tolerancję terapii onkologicznej,
- osłabioną odbudowę uszkodzonych komórek,
- pogorszenie ogólnego samopoczucia i sprawności,
- zwiększone ryzyko depresji,
- większe ryzyko ponownej hospitalizacji,
- trudności w gojeniu ran,
- gorsze rokowania.
Im lepszy jest stan odżywienia w momencie wykrycia nowotworu i mniejsza utrata masy ciała w okresie leczenia, tym wyższa skuteczność terapii onkologicznej.
Co może świadczyć o zagrożeniu niedożywieniem?
Przede wszystkim nieplanowana utrata masy ciała. Im większa i szybsza, tym bardziej prawdopodobny jest rozwój niedożywienia. Nawet niewielką utratę masy ciała można zauważyć ważąc się regularnie. Jeśli tego nie robimy nasz niepokój powinny wzbudzić luźniejsze ubrania czy zsuwające się z palców pierścionki.
O ryzyku niedożywienia obok utraty masy ciała może świadczyć także:
- pogorszenie się odporności,
- uczucie słabości,
- trudności w gojeniu rany pooperacyjnej,
- narastający brak apetytu lub znaczne zmniejszenie ilości spożywanej żywności.
Jeśli Ty lub Twój bliski z jakichkolwiek przyczyn nie możecie jeść lub jecie znacznie mniej, koniecznie powiedz o tym lekarzowi! Nie czekaj aż utrata masy ciała będzie duża! Lekarz lub zarekomendowany przez niego dietetyk zaleci odpowiednie wsparcie żywieniowe tak, aby zatrzymać lub zminimalizować proces chudnięcia. Dbałość o prawidłowe odżywienie organizmu walczącego z chorobą jest nieodłącznym elementem leczenia, tak samo jak stosowanie leków!
Jak chronić się przed niedożywieniem?
-
Zadbaj o sposób żywienia już w momencie diagnozy
Jeśli przed diagnozą Ty lub Twój bliski nie przywiązywaliście uwagi do tego, co jecie, czas to zmienić. Warto skonsultować się z dietetykiem i wprowadzić prawidłowe nawyki żywieniowe, czyli zwiększyć spożycie warzyw i owoców, produktów zbożowych, a także zadbać, aby w menu nie zabrakło dobrych źródeł białka jak produkty mleczne, chude mięso i ryby, jaja i nasiona roślin strączkowych. Dietę warto wzbogacić także o dodatek dobrych tłuszczów, jak olej rzepakowy, oliwa z oliwek i masło. Nie zapominaj o regularnym piciu płynów – najlepiej wody. Jeśli nie masz apetytu jedz mniejsze porcje, ale częściej. Na tym etapie warto także porozmawiać z lekarzem o zastosowaniu żywności specjalnego przeznaczenia medycznego, np. Resource Protein, która ułatwi poprawę stanu odżywienia przed leczeniem. Dlaczego działać tak wcześnie? Bo zły stan odżywienia może być, np. powodem przesunięcia operacji! -
W trakcie leczenia zwiększ zawartość energii i białka w posiłkach
W przerwach między posiłkami staraj się jeść drobne przekąski. Mogą to być budynie, koktajle, owoce. Jeśli jesteś w trakcie chemio- lub radioterapii i zauważasz u siebie problemy żołądkowe po spożyciu produktów mlecznych wykorzystaj do ich przygotowania te bezlaktozowe. Zwiększ kaloryczność posiłków i dodawaj do nich, tam, gdzie to możliwe, kasze, makaron, ryż, ziemniaki, oliwę, olej, czy świeże masło. Zwiększ zawartość białka wzbogacając, np. zupy i sosy w jaja, jogurt, mleko, śmietankę, a także jedz więcej serów twarogowych, chude mięsa, ryby i jaja w różnej formie. Rozważ z lekarzem dodawanie do posiłków białka w proszku, np. Resource Instant Protein. -
Jeśli nie możesz jeść, powiedz o tym lekarzowi lub dietetykowi
Im szybciej zaczniesz działać, tym lepiej. Jeśli nie możesz jeść tradycyjnych posiłków, lekarz lub dietetyk zaproponuje Ci inne rozwiązanie żywieniowe. Wsparciem w takim okresie może być żywność medyczna, np. Resource Protein. Jeśli ze względu na dolegliwości nie jesteś w stanie jeść, zgódź się na założenie zgłębnika lub stomii odżywczej. Zawsze można je usunąć, a mogą okazać się nieocenioną pomocą podczas leczenia. -
Doustne preparaty odżywcze stosuj zgodnie z zaleceniami
Produkty tego typu zawsze należy pić powoli. Dlaczego? Bo zawierają w swoim składzie wiele składników odżywczych w małej objętości i są lepiej tolerowane, jeśli trafiają do naszego organizmu powoli. Dobrze, jeśli 1 opakowanie wypijesz w czasie około 30 minut. Szybkie, niezgodne z zaleceniami spożywanie tego typu produktów u niektórych wrażliwych osób może przyczynić się do pojawienia biegunki i zniechęcić do ich stosowania. -
Nie wierz w mity krążące w Internecie
Głodząc się szybciej zagłodzisz siebie niż nowotwór. Mitów dotyczących żywienia w okresie leczenia onkologicznego jest bardzo wiele. Możesz o nich poczytać więcej tutaj: Żywienie pacjentów onkologicznych – fakty i mity. -
Spróbuj walczyć z dolegliwościami towarzyszącymi leczeniu
Informacje o tym, jak radzić sobie z częstymi problemami w czasie leczenia onkologicznego znajdziesz tutaj:
Mogą zainteresować Cię również
Polecane produkty dla pacjenta onkologicznego
Piśmiennictwo:
- Arends J, Baracos V, Bertz H, Bozzetti F, Calder PC, Deutz NE, i in. ESPEN expert group recommendations for action against cancer-related malnutrition. Clin Nutr. 2017 Oct;36(5):1187–96.
- Arends J., Bachmann P., Baracos V., i in. ESPEN guidelines on nutrition in cancer patients. Clinical Nutrition. 2017;36(1):11–48.
- Kłęk S i in. Standardy leczenia żywieniowego w onkologii Nowotwory Journal of Oncology 2015; 65, 4: 320–337.
- Muscaritoli M, Lucia S, Farcomeni A, i in. Prevalence of malnutrition in patients at first medical oncology visit: the PreMiO study. Oncotarget. 2017;8(45):79884–79896.
- Fukuda Y, Yamamoto K, Hirao M, Nishikawa K, Maeda S, Haraguchi N, et al. Prevalence of malnutrition among gastric cancer patients undergoing gastrectomy and optimal preoperative nutritional support for preventing surgical site infections. Ann Surg Oncol 2015;22(Suppl 3):778e85.
- Maasberg S, Knappe-Drzikova B, Vonderbeck D, Jann H, Weylandt KH, Grieser C, et al. Malnutrition predicts clinical outcome in patients with neuroendocrine neoplasias. Neuroendocrinology 2017;104(1):11e25.
- Martin L, Senesse P, Gioulbasanis I, Antoun S, Bozzetti F, Deans C, et al. Diagnostic criteria for the classification of cancer-associated weight loss. J Clin Oncol 2015;33(1):90e9.
- Fearon K, Arends J, Baracos V. Understanding the mechanisms and treatment options in cancer cachexia. Nat Rev Clin Oncol 2013;10(2):90e9.
- Farhangfar A, Makarewicz M, Ghosh S, Jha N, Scrimger R, Gramlich L, et al. Nutrition impact symptoms in a population cohort of head and neck cancer patients: multivariate regression analysis of symptoms on oral intake, weight loss and survival. Oral Oncol 2014;50(9):877e83.
- Gellrich NC, Handschel J, Holtmann H, Kruskemper G. Oral cancer malnutrition impacts weight and quality of life. Nutrients 2015;7(4):2145e60.
- Aaldriks AA, van der Geest LG, Giltay EJ, le Cessie S, Portielje JE, Tanis BC, et al. Frailty and malnutrition predictive of mortality risk in older patients with advanced colorectal cancer receiving chemotherapy. J Geriatr Oncol 2013;4(3):218e26.
Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Stosować pod kontrolą lekarza. Resource 2.0, Resource 2.0+Fibre: Do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia i/lub w przypadku ryzyka niedożywienia. Resource Protein: Do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia i/lub w przypadku ryzyka niedożywienia, któremu może towarzyszyć zwiększone zapotrzebowanie na białko.