infolinia: +48 800 174 902
Zaburzenia smaku w chorobie onkologicznej - przyczyny i sposoby jak sobie z nimi radzić
Pacjenci poddani terapii onkologicznej niejednokrotnie doświadczają licznych powikłań, spośród których ponad 70% stanowią dolegliwości w obrębie jamy ustnej. Dotyczą one zaburzeń smaku. Problem ten może wystąpić na różnych etapach leczenia przeciwnowotworowego, wpływając istotnie na obniżenie jakości życia pacjentów.
Jakie są zatem przyczyny tak często występujących powikłań, jakimi są zaburzenia smaku w chorobie onkologicznej? Jak złagodzić te dolegliwości?
Wpływ zmian w odczuwaniu smaku na odżywianie
Smak jest podstawowym zmysłem, potrzebnym w życiu każdego człowieka, który odgrywa kluczową rolę w procesie odżywiania. Zmiany w odczuwaniu smaku mogą mieć negatywny wpływ na przyjmowanie pokarmów, a także stan odżywienia.
Zjawisko to może obejmować zarówno odczuwanie nieprzyjemnych smaków (potrawy są często gorzkie, bądź mają metaliczny posmak), jak i zmiany w odbieranej intensywności smaku czy konsystencji jedzenia. W związku z tym stwierdza się często utratę apetytu, ograniczenie spożycia oraz awersję do pokarmów. Może to doprowadzić do utraty masy ciała, a tym samym wzrasta ryzyko rozwoju niedożywienia. W konsekwencji może to mieć negatywny wpływ na proces leczenia i powodzenie terapii.
Przyczyny występowania zaburzeń smaku w chorobie nowotworowej
Leczenie przeciwnowotworowe może wiązać się z występowaniem licznych niepożądanych objawów, tj. owrzodzenia, zapalenia dziąseł czy suchości w ustach. Terapia onkologiczna może skutkować zmianami zapalnymi w obrębie błony śluzowej jamy ustnej, a także nieprawidłowościami w produkcji śliny, wpływając na zaburzenia smaku.
Stosowane w terapii chemioterapeutyki wydzielane są do śliny, oddziałując bezpośrednio na receptory smakowe. Metaliczny bądź "chemiczny" posmak w ustach podczas stosowania chemioterapii wynika z obecności w ślinie zastosowanych leków.
Uszkodzenie receptorów a odczuwanie smaku
Niewłaściwe odczuwanie smaku może być także efektem uszkodzenia receptorów. W przypadku zastosowania radioterapii w obrębie głowy oraz szyi stwierdza się uszkodzenia głównych gruczołów ślinowych, co w konsekwencji prowadzi do zaburzeń w odczuwaniu ostrości smaku. Komórki nabłonkowe błony śluzowej są szczególnie wrażliwe na cytotoksyczne oddziaływanie chemioterapii, a także radioterapii, ze względu na stosunkowo szybkie namnażanie się oraz podział w stosunku do innych komórek.
Częstotliwość występowania powikłań w chorobie onkologicznej uzależniona jest od wprowadzonego leczenia, w tym rodzaju oraz dawki chemioterapeutyków, a także napromieniania.
Jak poradzić sobie z zaburzeniami smaku?
Zaburzenia smaku w chorobie nowotworowej mogą ograniczyć zastosowanie się do odpowiednich zaleceń. Jednak warto zaznaczyć, że każdy organizm jest inny i nie wszystkie z podanych wskazówek pomogą złagodzić powikłania terapii. Istotna jest obserwacja i indywidualny dobór takich zachowań, które okażą się skuteczne w poprawie zaburzeń smaku.
- Stosuj więcej przypraw i ziół. Dzięki temu poprawisz smak i aromat potraw, jeżeli lepiej tolerujesz posiłki o intensywniejszym smaku i zapachu.
- Wybieraj te posiłki, które Ci smakują. Podczas terapii zmieniają się preferencje żywieniowe, warto więc sięgać po różne posiłki i wybierać te, które smakują najlepiej.
- Spożywaj posiłki o temperaturze pokojowej bądź zimne. Posiłki o niższej temperaturze mogą smakować lepiej, a ich zapach jest mniej intensywny.
- Zadbaj o higienę jamy ustnej. Regularne szczotkowanie zębów może pomóc w złagodzeniu nieprzyjemnego smaku potraw.
- Marynuj mięso. Marynaty bazujące na olejach, kefirze, z dodatkiem ziół pozwolą na poprawienie smaku mięsa.
- Unikaj spożycia wołowiny. W przypadku odczuwania nieprzyjemnego smaku, warto z niej zrezygnować.
- Dodawaj więcej sosów oraz tłuszczów do potraw. Dodatki te nadadzą lepszego smaku wielu posiłkom.
- Dosładzaj pokarmy. Nieprzyjemny smak w ustach może zniwelować dodatek cukru do potraw.
- Żuj gumę bądź cukierki. Sposób ten może pozwolić na ograniczenie nieprzyjemnego smaku w ustach.
- Sięgaj częściej po gotowane potrawy. Jeżeli źle tolerujesz potrawy o intensywnym smaku i zapachu, gotowanie sprawi, że posiłki będą łagodniejsze.
- Unikaj spożycia potraw o intensywnym zapachu. Niejednokrotnie leczenie przeciwnowotworowe wpływa na zaburzenia zapachu, przez co niektóre potrawy pachną niekorzystnie, a ich smak również jest odbierany inaczej (często jest metaliczny).
- Zwiększ spożycie produktów obfitujących w białko. Produkty będące źródłem tego składnika pokarmowego są intensywniejsze w smaku, co może okazać się pomocne przy zaburzeniach smaku.
- Sięgaj częściej po niewielkie ilości wody w trakcie spożycia posiłków. Sposób ten może pozwolić na pozbycie się nieprzyjemnego smaku w ustach.
Żywienie doustne a leczenie onkologiczne
Żywienie doustne jest niezbędne, aby pomóc pacjentom onkologicznym radzić sobie z działaniami niepożądanymi występującymi podczas leczenia. Chemioterapia / radioterapia może powodować:
- trudności w jedzeniu,
- odczuwanie bólu w jamie ustnej,
- spożywanie mniejszej ilości pokarmów, co może prowadzić do niedoborów składników odżywczych.
Szczególnie wtedy należy rozważyć wsparcie żywieniowe.
Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego
Skutecznym rozwiązaniem dla pacjentów onkologicznych z zaburzeniami zmysłu smaku związanymi z radioterapią lub chemioterapią, może okazać się również wzbogacenie codziennej diety w żywność specjalnego przeznaczenia medycznego, np. Resource Refresh.
Produkt ten może stanowić idealny dodatek do posiłku lub przekąskę, kiedy jedzenie tradycyjnej żywności staje się trudne. Jego stosowanie niewątpliwie ułatwia też łagodny smak herbaty brzoskwiniowo-miętowej. Ponadto produkt ten zawiera białko oraz energię, dzięki czemu może przyczynić się do poprawy stanu odżywienia, co jest szczególnie istotne w chorobie.
Co warte podkreślenia, 90% badanych pacjentów onkologicznych potwierdza działanie chłodzące, a 84% badanych pacjentów onkologicznych potwierdza działanie kojące.1,2 Warto rozważyć z lekarzem wprowadzenie takiego wsparcia żywieniowego, które może w sposób istotny poprawić jakość życia podczas leczenia onkologicznego.
Polecane produkty dla pacjenta onkologicznego
Piśmiennictwo:
- Nestle (data on file). DNHS–101710 CL19-003, DNHS-102784 CL19-004 Claims Substantiation for Project
- Cool US & EU: Nutritional Beverage for Cancer Patients. 2019.
- Bogusławska-Kapała A., Kochańska B., Czajka-Jakubowska A., Strużycka I. Selected aspects of dental prophylaxis in cancer patients. Prosthodontics 2021; 71(2):191-203.
- Enriquez-Fernandez B. E., Martinez-Michel L., Thorlakson J., Wismer W. V. Patient-reported taste change assessment questionnaires used in the oncology setting: A narrative review. European Journal of Oncology Nursing 2020; 47:101775.
- Epstein J. B., Barasch A. Taste disorders in cancer patients: Pathogenesis, and approach to assessment and management. Oral Oncology 2010; 46(2):77-81.
- Kiss N., Symons K., Hewitt J., Davis H., Ting C., Lee A., Boltong A., Tucker R.M., Tan S.-Y. Taste Function in Adults Undergoing Cancer Radiotherapy or Chemotherapy, and Implications for Nutrition Management: A Systematic Review. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics 2021; 121(2):278-304.
- Kozarzewska M., Daszkiewicz M., Olczak-Kowalczyk D. Zmiany patologiczne w jamie ustnej u pacjentów poddanych terapii przeciwnowotworowej. Borgis – Nowa Stomatologia 2009; 3:59-63.
- Rehwaldt M., Wickham R., Purl S., Tariman J., Blendowski C., Shott S., Lappe M. Self-care strategies to cope with taste changes after chemotherapy. Oncology nursing forum 2009; 36(2):E47-E56.
- Ruo Redda M. G., Allis S. Radiotherapy-induced taste impairment. Cancer Treatment Reviews 2006; 32(7):541-547.
- Isenring EA i wsp. Br J Cancer. 2004;91(3):447-52.
- Wong HM. Scientific World Journal. 2014;2014:581795.
Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Stosować pod kontrolą lekarza. Resource 2.0, Resource 2.0+Fibre: Do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia i/lub w przypadku ryzyka niedożywienia. Resource Protein: Do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia i/lub w przypadku ryzyka niedożywienia, któremu może towarzyszyć zwiększone zapotrzebowanie na białko.